Isabel Azkarate, euskal gatazkaren berunezko urteak bete zituen fotokazetaria: “Atentatuaren lekura joaten nintzen gorpuak altxatu baino lehen, errealitate hori erakutsi behar nuen, alde egin gabe”
Isabel Azkarate Euskal Herriko lehen emakume fotokazetaritzat jotzen da. Bere kamerarekin Euskadiko terrorismoaren urterik gogorrenak islatu zituen, baita garrantzi handiko beste ekitaldi batzuk ere, hala nola Donostiako Zinemaldia.
– Isabel fotokazetaritza gisa hasi zinen Euskal Herriarentzat zailak ziren urteetan. Zer izan zen urte horietan lan egiteko konplexuena?
– Zailena gertatzen ari zenari aurre egitea zen, Hendaiara joateko esaten zidaten, bi mutil hil diren atentatu bat izan delako, gogorrena tiroka hil zituzten mutil gazte horiek ikustea baitzen. Eta hori izugarria zen, baina ona. Askotan, ia beti, ahal nuen azkarren iristen nintzen gorpuak jaso baino lehen, eta gertatzen ari zena islatzen zuen argazki ona egin behar izaten nuen. Eta hainbeste sufritzen nuen alde batetik eta bestetik hiltzen zirenengatik. Nik errealitate bat erakutsi behar nuen, baina parterik hartu gabe. Manifestazioetan arriskuan egoten nintzen, gomazko bolekin tiro bat eman ahal zidatelako, baina tira, oso biziki bizi izan nuen garai bat izan zen, eta oso interesgarria izan zen.
– Argazki on bat egiteko lehen lerroan egon behar da. Alde bateko eta besteko hiletetara joaten zinen. Harrera ona egiten al zioten beti?
– Nik ez nuen aukerarik argazkiak ez egiteko esateko, oso azkar egiten nituen, eta, egia esan, gero, argazki horietako askorekin egunkaria itzultzen nuenean, ezin zirela argitaratu esaten zidaten, guardia zibilen aurpegiak ikusten baitziren. Arrisku argia zuten, eta orduan ohiko zerrenda jarri behar zieten begietan, ezagutu ez zitzaten. Baina, egia esan, ez nuen inoiz arazorik izan, halako nahasmena zegoen heriotza horiek gertatzen zirenean, non ez baitzidaten inoiz eragotzi argazkiak egitea.
Egoera guztiz desberdina da orain, agian fotokazetaritza mailan ez litzateke hain interesgarria izango. Noski, baina une batzuetan lasai zegoen gaia, eta beste erreportaje mota batzuk egin behar genituen, egunkariak argitaratu behar zituen beste gauza batzuk. Ikaskide batzuek asperduraz hitz egiten zuten, egoera horiek eragiten dizuten adrenalinara ohitzen zarelako, manifestazioetara adibidez.
– Ondoren, Donostiako Zinemaldian oso bestelako irudiak hartzeaz arduratu zen.
– Ordu biak ziren aldi berean, egunkarirako ari nintzen lanean, eta aldi berean jaialdirako. Egunkariko lana 1983tik 1985era bitartekoa izan zen, hiru urte iraun zuen, eta denetarik estali behar izan nuen, nahiz eta egia den terrorismoari dagokionez berun-garaia izan zela indartsuena, baina, aldi berean, ni ere Zinemaldian nengoen, 15 egun irauten zuena. Hasieran, jaialdia ateratzen zuen aldizkarirako egin nuen, eta gero, argazkilari ofizial gisa.
– Oso profesional moldakorra izan behar da, ordu gutxitan izugarrikeriatik glamourrera joateko. Bette Davisen azken argazkiak hartu zenituen. Nola gogoratzen duzu une hori?
– Ni eta une hartan han geunden gainerakoak, gertatzen dena da nik egindako argazki bat ikoniko bihurtu dela. Zigarroa ezpainetara eraman zuenean, Dry Martini bat zegoen mahaitxo baten ondoan zegoen, eta hain duin ageri da. Arrakasta handia izan duen argazkia da, baina askoz gehiago ditut, lehen planoetakoak ere asko, niri asko gustatzen zaizkidanak.
– Zer da zailagoa senide bat hil ondoren bizitzako unerik txarrenak igarotzen ari diren pertsonekin edo zeluloidearen munduan bizi diren artistekin tratatzea?
– Zailena hildakoen familiakoekin tratatzea da, noski. Oso tristea da sufritzen dutena ikustea. Suizidio bati argazkiak ateratzera bidaltzen nindutenean ere asko eragiten zidan, gehien hunkitu nauten gauzetako bat da, geratzen zaizkizun gauzak dira, esaterako, bere buruaz beste egin zuen eta pistola gainean zuen mutil bat ikustea, edo Perun egon nintzenean eta 18 nekazari hil zituztenean, hori izugarria izan zen, baina banan-banan argazkiak ateratzeko indarra izan nuen. Senideek erakusteko eskatzen zidaten, munduan gertatzen ari zena ikustea nahi zuten.
– Txostengile gisa parte hartu du Albarracíngo Argazkilaritza eta Kazetaritza Mintegian, non hasten ari diren pertsonak biltzen diren. Zer aholku emango zenieke, lanbideko beteranoa zarenez?
– Orain argazkigintza oso zaila da, jende guztiak egiten baititu argazkiak mugikorrarekin, eta askoz zailagoa da lanak jarraitzea. Beren gaiak proiektatzea aholkatuko nieke, beren historia partikularra bilatzea eta, batez ere, teknika ikastea.
– Denok argazkiak botatzeko erabiltzen dugun mugikorra edukitzeak desprestigiatu egin al du pixka bat argazkilari batek egunkari batean egindako lana?
– Nik uste dut baietz, egia esan ez delako zaila argazkiak egitea, erraza eta argia delako jende guztiak argazkiak egitea, eta ziur nago bere burua argazkilaritzat ez duen jende askok argazki handiak egiten dituela telefonoekin, baina bai, garrantzitsuena da egiten duzun horretan egiletza duzula erakustea, zure argazki bat dela nabaritzea, hori da egin behar dena, argazkiak egiteko estilo bat izatea, argitaratuta agertzen denean zurea dela ikus dadin.